Via Negativa
Er bestaan vele dingen zonder woorden; zaken die we kennen en mee handelen, maar die niet we niet direct met menselijke taal of de beperkte menselijke concepten (die we tot onze beschikking hebben) kunnen beschrijven. Eigenlijk is bijna alles om ons heen, dat van enig significantie is, lastig linguïstisch te beschrijven. In feite, hoe krachtiger iets is, des te meer incompleet onze linguïstische grip er op is.
Maar als we wat iets is niet exact kunnen uitdrukken, dan kunnen we iets zeggen wat het niet is; het indirecte in plaats van het directe uitdrukken. Dit heet Via Negativa.
Eén van de paden om antifragiliteit te bereiken is Via Negativa. In het leven wordt antifragiliteit bereikt door (in straattaal) niet een sukkel te zijn! Door niet in vallen te trappen die klaargezet worden voor je door de charlatan. Een simpele vuistregel/heuristiek om de charlatan te ontdekken, is dat ze je vaak alleen van positieve advies willen voorzien (datgene wat je wel moet doen), en op die manier onze goedgelovigheid uitbuiten. Wij mensen zijn nou eenmaal vatbaar om een sukkel te zijn door allerlei mooi ogende ideeën die ons in ‘flash’ raken als ‘maar natuurlijk, dit klinkt zo goed’, en die later weer verdwijnen omdat je ze weer vergeet. Kijk alleen maar naar de, meestal Amerikaanse ‘how to’ boeken met in hun titel “Tien stappen om …te krijgen (vul in: rijkdom, een mooi lichaam, vrienden, gespierd lichaam, vrouw/man etc). Terwijl in de praktijk is het negatieve dat gebruikt wordt door de pro’s, degene die geselecteerd worden door evolutie; schaakgrootmeesters winnen meestal door niet te verliezen; mensen worden rijk door niet failliet te gaan (in het bijzonder, als anderen het wel doen); zelfs religies gaan vaak over verboden. Het leren in het leven gaat over wat je moet vermijden aangezien je jouw persoonlijke risico’s en ongeluk aanzienlijk kunt verminderen door slechts een kleine aantal maatregelen (van dingen die je moet vermijden).
Bovendien is omdat het leven erg onvoorspelbaar is, we kunnen in de meeste omstandigheden niet echt zeggen of een ‘succesvolle’ persoon echte vaardigheden heeft, of dat een persoon met vaardigheden ook daadwerkelijk succesvol zal zijn. Maar we kunnen met zekerheid het negatieve voorspellen: een persoon zonder vaardigheden, zal op de lange termijn uiteindelijk falen.
Het centrale punt van Nassim Taleb’s boek Antifragile is dat we veel meer weten over wat verkeerd is dan wat correct is. Anders geformuleerd (in fragiel/robuust formulatie); negatieve kennis (wat fout is en dus niet werkt) is veel robuuster (ongevoeliger) voor fouten dan positieve kennis (wat correct is en wel werkt). Dus kennis groeit door middel van subtractie, veel meer dan door optelling of toevoeging/additie; als we iets ‘weten’ vandaag, dit iets / deze kennis kan later fout blijken te zijn. Maar als we van iets weten dat het fout is; dit iets zal nooit correct blijken te zijn. Een voorbeeld is als ik maar één zwarte zwaan zie, dan weet ik zeker dat de zin “alle zwanen zijn wit” fout is. Ook al heb ik heb mijn hele leven nooit een zwarte zwaan gezien (en alleen maar witte), ik kan er nooit van zeker zijn dat alle zwanen wit zijn. Anders geformuleerd: een kleine observatie kan een uitspraak weerleggen, terwijl miljoenen positieve observaties (het zien van witte zwanen) niet noodzakelijk tot een bevestiging hoeft te komen van zo’n uitspraak!
Het concept Via Negative is dus een heel krachtig concept en is onderdeel van zowel de klassieke wijsheid als van het moderne leven. Een quote van Ali Bin Abi-Taleb (neef en schoonzoon van de islamitische profeet Mohammed v.z.m.h) is: “je afstand bewaren van een onwetend persoon is equivalent met het gezelschap hebben van een wijs persoon”.
Zelfs in moderne tijden is er een versie van Steve Jobs:
“Mensen denken dat focus betekent, “ja” zeggen tegen dingen waar je op moet focussen. Maar dat is helemaal niet wat het betekent. Het betekent “nee” zeggen tegen al die honderd goede ideeën die er zijn. Je zult heel voorzichtig moeten kiezen. Ik ben eigenlijk even trots op de dingen die ik niet heb gedaan, als de dingen die ik wel heb gedaan. Innovatie betekent “nee” zeggen tegen duizend dingen.”
Subtractieve kennis is een vorm van de barbell. Wat niet werkt, is robuust, maar wat je niet weet is fragiel en speculatief. Datgene wat je niet weet neem je niet serieus, dus je zorgt ervoor dat het je niet schaadt (in de asymmetrische barbell is dit de zijde met het minste gewicht) in het geval dit fout blijkt te zijn.
Een andere toepassing van het Via Negativa concept zit in het minder is meer idee. Dit zijn simpelere manieren om te voorspellen en redeneren om tot beslissingen te komen. In het echte leven gaat het altijd om beslissingen nemen uiteindelijk. Deze manier van handelen wordt ook wel heuristiek of vuistregel genoemd. Dit soort beslissingstechnieken zijn niet perfect maar werken in de meeste gevallen. We hebben veel baat bij heuristieken omdat we nou eenmaal altijd beperkt zijn in tijd, kennis en rekenkracht.
Nassim Taleb heeft opgemerkt (zie zijn boek The Black Swan) dat er domeinen bestaan die veelal alleen maar bepaald worden door extreme gebeurtenissen (met kleine kans van gebeuren) met hoge impact (Zwarte Zwanen). Wij mensen schijnen hier blind voor te zijn, dus als je zou focussen op het benutten of verdedigen tegen zulke gebeurtenissen dan verandert er heel veel; je wordt namelijk niet blootgesteld aan de risico’s die zwarte zwanen met zich meebrengen; als je jezelf alleen maar zorgen maakt om zwarte zwanen dan is het leven makkelijk!
Een praktische toepassing van het meer is minder idee is bijvoorbeeld in het domein van vastgoed. Bij het kopen van vastgoed is zijn er drie regels: “lokatie, lokatie, en lokatie”. De rest boeit niet echt. Dit zal natuurlijk niet altijd werken, maar dit is het belangrijkste waar je jezelf druk om hoeft te maken. De rest zal wel voor zichzelf zorgen.
Toch willen mensen meer. Mensen willen meer weten en dus meer data om “problemen op te lossen”. Meer data zal niet in elke situatie goed werken! Neem bijvoorbeeld data als “de kleur van de ogen bekijken/registreren van mensen die de straat oversteken”. Dit kan ervoor zorgen dat je de grote vrachtwagen die er komt compleet overziet! Wanneer je de straat oversteekt dien je juist data eraf te halen; alle data behalve de essentiële bedreigingen.
Er zijn veel meer voorbeelden te bedenken van het meer is minder principe. Een opvallende is die van De Ontzichtbare Gorilla. In deze youtube clip kun je een basketbal spel zien waarbij je moet tellen hoeveel pasen er zijn. Door op te letten op dit soort (irrelevante details) zul je de gorilla die in het midden van het veld optreedt helemaal missen!
We sluiten af met Movement. In onderstaande video is Via Negativa toegepast in het leren van nieuwe vaardigheden. Mijn docent Ido Portal vertelt dat bij bijvoorbeeld acrobatiek of boksen je bijvoorbeeld eerst gewoon moet leren vallen/een klap op te vangen om de weten hoe de beweging niet is.
Dan leer je alle bewegingen erom heen die de beweging niet zijn. Als alle ‘incorrecte’ bewegingen op de kaart zijn gebracht, blijft er uiteindelijk alleen de juiste beweging over:
de Antifragile Movement.